Trong chiến tranh xâm lược Việt Nam, quân đội Mỹ đã tiến hành một cuộc chiến tranh hóa học dài ngày nhất, quy mô lớn nhất và gây nên hậu quả chưa từng có trong lịch sử loài người. Tháng 4 năm 2012, một Hội thảo khoa học quốc tế tổ chức tại Đại học Yale (Mỹ), quy tụ nhiều nhà khoa học hàng đầu thế giới, đánh giá những công trình nghiên cứu khoa học mới nhất về chiến tranh hóa học và đi đến kết luận: “Mỹ đã tiến hành một cuộc chiến tranh hóa học lớn nhất, độc ác và tàn bạo nhất trong lịch sử nhân loại” tại miền Nam Việt Nam.

    Từ năm 1961 đến năm 1971, quân đội Mỹ đã phun rải khoảng 80 triệu lít chất độc hóa học, 61% trong số đó là chất da cam, chứa 366 kg dioxin, xuống gần 1/4 diện tích miền Nam Việt Nam. 86% diện tích bị phun rải hơn 2 lần, 11% diện tích bị phun rải hơn 10 lần. Chất độc hóa học quân đội Mỹ sử dụng gồm nhiều loại: chất hồng (Pink), chất xanh (Blue), chất trắng (White), chất xanh lá cây (Green), chất đỏ tía (Purple), chất da cam (Organe)..

    Dioxin là từ chung, chỉ 75 chất khác nhau. Độc tính của dioxin được xác định bởi số lượng và vị trí của nguyên tử clo trong phân tử. Những chất có 3 nguyên tử clo trở xuống ít độc hơn. Trong 75 chất có 7 chất độc tính cao, trong đó độc nhất là chất 2,3,7,8 tetra choloro - dibenzo - dioxin (TCDD). Cụm từ “chất độc da cam/dioxin” là chỉ chất độc da cam quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh Việt Nam. Đó là chất da cam chứa TCDD, là chất kịch độc, độc nhất trong tất cả chất độc mà loài người đã biết. Theo tổ chức Y tế thế giới (WHO), người bị nhiễm vài nanogam (phần tỉ gam) đã có thể bị tai biến, còn khi bị nhiễm vài chục nanogam có thể chết người.

    Dioxin là sản phẩm phụ không mong muốn. Nếu sản xuất chất da cam đúng quy trình, thời gian 12 giờ, nhiệt độ 88,80C thì sự xuất hiện của dioxin không đáng kể. Vì chạy theo siêu lợi nhuận, các công ty hóa chất Mỹ đã rút thời gian xuống 8 phút và nâng nhiệt độ lên 277,70C, làm cho dioxin trong chất da cam tăng lên hàng trăm lần.

    Trong tự nhiên, dioxin cũng có thể được tạo ra do quá trình hoạt động công nghiệp, cháy rừng, núi lửa, đốt rác. Dioxin được tạo ra trong quá trình trên, TCDD chỉ chiếm không quá 10%; trong khi chất dioxin Mỹ sử dụng trong chiến tranh VIệt Nam, TCDD chiếm 20 đến 100%.

    Chiến tranh hóa học do Mỹ tiến hành ở miền Nam Việt Nam đã gây nên hậu quả chưa từng có trong lịch sử loài người. Hậu quả đó được các nhà khoa học trong nước và thế giới mô tả bằng các ngôn từ: bi thảm, diệt chủng, hủy diệt, nặng nề, kinh hoàng, khủng khiếp, khốc liệt, tàn khốc, thảm khốc, trầm trọng, thảm họa… Chúng ta dùng cụm từ “thảm họa da cam”.

Thảm họa đối với môi trường:

    Với một lượng khổng lồ chất độc hóa học phun rải lặp đi lặp lại nhiều lần trong một thời gian dài khiến môi trường bị ô nhiễm nặng nề. Rừng đầu nguồn, rừng ngập mặn bị chất độc hóa học hủy diệt trở nên hoang vắng, buồn tẻ, chết chóc: không một cánh chim, không một cành lá, không cả tiếng côn trùng. Rừng bị hủy diệt đã tác động lên 28 lưu vực sông miền Trung Việt Nam. Có 16 lưu vực, trong đó rừng bị phá hủy chiếm 30% diện tích tự nhiên; 10 lưu vực mất 30- 50 % diện tích và 2 lưu vực mất hơn 50 % diện tích. Phần lớn các con sông này ngắn, chảy qua những địa hình phức tạp, có ảnh hưởng trực tiếp đến vùng hạ lưu. Rừng phòng hộ đầu nguồn của 28 hệ sông bị tàn phá, làm cho lũ lụt, hạn hán nặng nề trên lưu vực các sông: Hương, Thạch Hãn, Hàn, Thu Bồn, Trà Khúc, Vệ, Cầu, Ba…Bởi vì có rừng, 95% nước mưa trở thành nước ngầm; không có rừng, 95% nước mưa chảy tràn trên mặt đất, gây xói mòn, lũ lụt. Năm 1995, Ngân hàng Thế giới (WBG) nhận xét: Sự tàn phá môi trường của cuộc chiến tranh lần thứ hai ở Đông Dương (1961 -1975) thật nghiêm trọng!

Thảm họa đối với con người:

    Theo số liệu của các nhà khoa học Mỹ (Giáo sư J.M. Stellman và cộng sự Trường Đại học Columbia- New York, Tạp chí Nature số 422 ngày 17/4/2003), có 4,8 triệu người Việt Nam bị phơi nhiễm chất độc da cam/dioxin, hơn 3 triệu là nạn nhân chất độc da cam.

    Không phải chỉ người Việt Nam, mà nhiều binh sĩ thuộc các nước đồng minh của Mỹ từng tham chiến ở Việt Nam cũng là nạn nhân chất độc da cam. Theo Đô đốc Elmo Zumwalt, nguyên Tư lệnh các lực lượng Hải quân, Không quân Mỹ ở miền Nam Việt Nam (1968 -1970), có ít nhất 2, 6 triệu lượt lính Mỹ bị phơi nhiễm dioxin. Hằng năm, Chính phủ Mỹ chi hàng tỷ USD cho các cựu chiến binh thương tật do chất da cam. Năm 2010 là 13, 5 tỷ USD.

    Hội Cựu chiến binh thương tật do chất da cam Hàn Quốc (KAOVA) cho biết: Hàn Quốc có 100.000 nạn nhân chất độc da cam, đã chết 20.000. Hằng năm, Chính phủ Hàn Quốc trợ cấp cho các nạn nhân chất độc da cam 130.000.000 USD.

    Ở nước ta, hàng trăm ngàn nạn nhân chất độc da cam đã chết. Những người còn sống đang hằng ngày, hằng giờ vật lộn với những căn bệnh quái ác bởi dioxin mà hình như y học bất lực. Họ sống trong đau khổ tột cùng cả về thể xác lẫn tinh thần, chết dần chết mòn và chết tức tưởi. Dioxin gây nên chứng vô sinh ở nam giới, làm cho nhiều gia đình, dòng họ có nguy cơ mất nòi giống. Dioxin gây biến đổi gen, làm cho thai nhi chết yểu hoặc phát triển không bình thường. Bao bà mẹ chín tháng mang nặng đẻ đau, nhưng đau khổ suốt đời vì sinh ra những “giọt máu” không lành, những đứa con tật nguyền vô phương cứu chữa. Đó là những đứa trẻ hoặc thiếu hoặc thừa các bộ phận cơ thể, hoặc đủ nhưng bị biến dạng, mất khả năng hoạt động: tai không thể nghe, mắt không thể nhìn, miệng không thể nói, chân không thể nâng bước, tay không thể ôm ấp, não không thể tư duy… Đó là những đứa trẻ câm, điếc, tâm thần, bại liệt, nhũn não, sống đời sống thực vật.

    Bao bà mẹ nuôi con mười năm, hai mươi năm, ba mươi năm và lâu hơn thế, nhưng chưa một lần con biết nhìn mẹ, chưa một lần con cười, chưa một lần con cất tiếng mẹ ơi! Thảm họa da cam đã cướp mất sự bình yên của hàng triệu gia đình người Việt. Những gia đình mà tất cả các con đều là nạn nhân lại càng thê thảm (như gia đình ông bà Đỗ Đức Địu, Phạm Thị Nức ở thôn Hà Thiệp, xã Võ Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình, sinh 15 người con đều bị nhiễm chất độc hóa học, đã mất 12, chỉ còn sống 3 người bệnh tật), họ không có niềm vui, họ chẳng còn hy vọng, họ quên cả những nụ cười thường nhật, họ mất cả những háo hức khi cánh én báo mùa xuân về…

    Những người cha, người mẹ ấy đau đáu một niềm lo âu khôn tả, là khi họ khuất núi, về với tổ tiên, những đứa con tật nguyền ở với ai? Sống thế nào? Câu hỏi ấy, trăn trở ấy, dành cho ai? Dành cho xã hội, dành cho chúng ta, những người may mắn hơn!

(còn nữa)

Đại tá Ngô Khắc Ký